Πώς έμοιαζε ο Άγιος Νικόλαος: Η ανασύνθεση του προσώπου του με τη βοήθεια της ιατροδικαστικής

Ο Άγιος Νικόλαος, επίσκοπος Μύρων της Λυκίας, αποτελεί μια από τις πιο σεβαστές και αγαπημένες μορφές της χριστιανικής παράδοσης. Τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια τόσο από ορθοδόξους όσο και από καθολικούς πιστούς, ενώ η μνήμη του στις 6 Δεκεμβρίου γιορτάζεται με λαμπρότητα σε όλο τον χριστιανικό κόσμο. Η ζωή του, γεμάτη θαύματα και πράξεις αγάπης προς τους φτωχούς, τον καθιέρωσε ως προστάτη των παιδιών, των ναυτικών και των ταξιδιωτών.

Το 1087, λατίνοι έμποροι από το Μπάρι της Ιταλίας αφαίρεσαν τα τίμια λείψανά του από τα Μύρα της Μικράς Ασίας και τα μετέφεραν στην πόλη τους, όπου σήμερα φυλάσσονται στη βασιλική που φέρει το όνομά του. Αυτό το γεγονός, αν και αμφιλεγόμενο, συνέβαλε στη διάδοση της λατρείας του σε ολόκληρη τη Δύση.

Στην Ελλάδα, ο Άγιος Νικόλαος κατέχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά των πιστών, με εκατοντάδες ναούς αφιερωμένους στη μνήμη του. Η μορφή του, μέσα από τους αιώνες, ενέπνευσε και τη δημιουργία του σύγχρονου Santa Claus, γεφυρώνοντας την παράδοση με τη λαϊκή κουλτούρα.

Πώς έμοιαζε ο Άγιος Νικόλαος;

Τα λείψανα του Αγίου Νικολάου φυλάσσονται με ευλάβεια στη Βασιλική του Μπάρι της Ιταλίας από το 1087 μ.Χ. — τάφος από τον οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, αναβλύζει το θαυματουργό «manna di San Nicola» (Μύρο). Η σύγχρονη επιστήμη προσέγγισε τα λείψανα με σκοπό να διακριβώσει την ταυτότητα και την ιστορικότητα του Αγίου, μέσα από δύο κομβικές έρευνες.

Η ανθρωπολογική ανακάλυψη του 1953

Η πρώτη συστηματική επιστημονική μελέτη έλαβε χώρα το 1953, όταν η Καθολική Εκκλησία επέτρεψε την προσωρινή αποκάλυψη του τάφου για ιατροδικαστική και ανθρωπολογική εξέταση. Η ομάδα, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Ανατομίας δρ. Luigi Martino του Πανεπιστημίου του Μπάρι, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο σκελετός ανήκε σε άνδρα ηλικίας 70-80 ετών, ύψους περίπου 1,68 μέτρων, με ισχυρή σωματική διάπλαση.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν σοβαρές εκφυλιστικές αλλοιώσεις στις αρθρώσεις (γονάτων και σπονδυλικής στήλης), ενδεικτικές χρόνιας αρθρίτιδας. Υπέθεσαν ότι οι παθήσεις αυτές πιθανόν οφείλονταν σε μακροχρόνια γονυκλισία (προσευχή στα γόνατα) ή σε παραμονή σε ψυχρό, υγρό περιβάλλον. Αυτό το εύρημα συνάδει με την εκκλησιαστική παράδοση, σύμφωνα με την οποία ο Άγιος φυλακίστηκε σε σκοτεινό σπήλαιο κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού (περίπου 303-311 μ.Χ.).

Σημαντικό εύρημα αποτέλεσε και το κάταγμα της μύτης από ισχυρό χτύπημα, γεγονός που αποδίδεται στα βασανιστήρια κατά τη διάρκεια της φυλάκισης.

Η ιατροδικαστική ανασύνθεση του 2004

Τα ευρήματα του 1953 αποτέλεσαν τη βάση για την τρισδιάστατη ιατροδικαστική ανασύνθεση του προσώπου του Αγίου, η οποία ολοκληρώθηκε το 2004 από την καθηγήτρια Caroline Wilkinson του University of Manchester. Βασιζόμενη σε λεπτομερείς μετρήσεις του κρανίου που έγιναν το 1953 στην κρύπτη του Μπάρι, η Wilkinson δημιούργησε (με επικαιροποίηση το 2014) μια ψηφιακή ανασύνθεση του προσώπου του.

Το αποτέλεσμα αποκαλύπτει έναν Έλληνα άνδρα της Μικράς Ασίας, περίπου 60-80 ετών, με ισχυρό σαγόνι και σπασμένη μύτη, πιθανότατα από βασανιστήρια κατά τους διωγμούς.

Η ραδιοχρονολόγηση του 2017 από την Οξφόρδη

Η δεύτερη κομβική επιστημονική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε το 2017, με την έγκριση του Βατικανού, από ομάδα ερευνητών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, με επικεφαλής τον καθηγητή Tom Higham.

Η ομάδα πραγματοποίησε ραδιοχρονολόγηση (C-14) σε μικρό δείγμα οστού, το οποίο επιβεβαιώθηκε ότι ανήκε στον ίδιο σκελετό που εξετάστηκε το 1953. Η ανάλυση έδειξε ότι το οστό χρονολογείται μεταξύ 340 και 420 μ.Χ.

Το εύρημα αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, καθώς η χρονολόγηση συμφωνεί απόλυτα με την ιστορική περίοδο κατά την οποία έζησε ο Επίσκοπος των Μύρων. Αν και η ραδιοχρονολόγηση επιβεβαιώνει μόνο την εποχή και όχι την ταυτότητα του ατόμου, ενισχύει δραστικά την αξιοπιστία των ιστορικών δεδομένων που συνδέουν τα λείψανα με τον φημισμένο Άγιο του 4ου αιώνα.

Από την επιστήμη στην πίστη: Η διαχρονική παρουσία του Αγίου

Η επιστημονική έρευνα των τελευταίων δεκαετιών δεν αποδυνάμωσε τη λατρεία του Αγίου Νικολάου — αντίθετα, της προσέδωσε μια επιπλέον διάσταση ιστορικής αλήθειας. Το πρόσωπο που αποκάλυψε η ιατροδικαστική ανασύνθεση δεν είναι ο χαρούμενος, παχουλός γέρος με το κόκκινο κοστούμι της δυτικής φαντασίας, αλλά ένας άνδρας που έφερε στο σώμά του τα σημάδια της δοκιμασίας και του μαρτυρίου. Η σπασμένη μύτη, η χρόνια αρθρίτιδα από τη γονυκλισία, τα ίχνη των βασανιστηρίων — όλα αυτά μαρτυρούν μια ζωή αφοσίωσης και θυσίας.

Ο Άγιος Νικόλαος δεν ήταν απλώς μια ευσεβής παράδοση, αλλά ένα πραγματικό πρόσωπο του 4ου αιώνα, ένας επίσκοπος που υπέστη διωγμούς για την πίστη του και αφιέρωσε τη ζωή του στην υπηρεσία των φτωχών και των αδυνάτων.

Σήμερα, δεκαεπτά αιώνες μετά τον θάνατό του, το πραγματικό πρόσωπό του αναδύεται από την ομίχλη του χρόνου, υπενθυμίζοντάς μας ότι πίσω από κάθε θρύλο κρύβεται μια ανθρώπινη αλήθεια. Και ίσως αυτό να είναι το πιο σημαντικό θαύμα του Αγίου Νικολάου, η ικανότητά του να παραμένει ζωντανός και σημαντικός, όχι μόνο ως σύμβολο αγάπης και γενναιοδωρίας, αλλά και ως ιστορική μαρτυρία ανθρώπινης αξιοπρέπειας και πίστης.